Kendisini ‘Hayatını Türk irfanına adayan münzevi ve mütecessiz bir fikir işçisi’ olarak adlandıran, görme yetisini kaybettikten sonra en verimli çağlarını yaşayan Türk yazarı, çevirmen ve düşünür Hüseyin Cemil Meriç’in hayat hikayesi…
Türk yazar, çevirmen ve düşünür Hüseyin Cemil Meriç 12 Aralık 1916’da doğdu. Edebî eserler ışığında geçen hayatı 13 Haziran 1987’de son buldu.
Dil, tarih, edebiyat, felsefe ve sosyoloji başta olmak üzere sosyal bilimlerin pek çok alanında araştırmalar yapmış ve makaleler yazmış bir düşünürdür.
12 eseri ve çevirileriyle Türk edebiyatında önemli bir yere sahip olduğu kabul edilmektedir. Cemil Meriç, Sosyoloji profesörü Ümit Meriç’in babasıdır.
ÇOCUKLUK VE GENÇLİK YILLARI
1916 yılında Reyhaniye’de (bugünkü Reyhanlı) doğdu. Balkan Savaşları sırasında Dimetoka’dan göç etmiş bir ailenin oğluydu. Babası Dimetoka’da kadılık yapan Mahmut Niyazi, annesi Zeynep Ziynet Hanım’dır.
Babası Mahmut Niyazi Bey, Antakya’da Ziraat Bankası Müdürü ve mahkeme başkanı olarak çalıştı. 7 yaşına kadar Antakya’da yaşayan Cemil Meriç, babasının memuriyetten ayrılmasının ardından ailesiyle birlikte Reyhanlı’ya döndü.
İlkokulu Reyhanlı Ortaokulunda bitirdikten sonra tekrar Antakya’ya gitti. Fransız idaresindeki kentte Fransız eğitim sistemini uygulayan Antakya Sultanlığı’nda okudu.
Bu okulda okurken gözlerinin 6 derece miyop olduğu anlaşıldı. “Geç Kalmış Bir Muhasebe” başlıklı ilk yazısı yerel Yenigün gazetesinde yayımlandı.
12. sınıftayken milliyetçi tavrı nedeniyle lise diplomasını alamadan okulu bırakmak zorunda kaldı, yayınlanan bir yazı ve bu yazıda bazı öğretmenlerini eleştirdi. Lise eğitimine devam etmek için İstanbul’da Pertevniyal Lisesi’ne gitti.
Bu sırada başta Nâzım Hikmet ve Kerim Sadi olmak üzere dönemin solcu aydınlarıyla tanıştı.
Maddi sıkıntılar nedeniyle 1937’de İskenderun’a döndü. Haymaseki köyünde 9 ay ilkokul öğretmenliği yaptıktan sonra aynı yıl İskenderun Tercüme Bürosu müdür yardımcısı oldu.
1938’de Batı Ayrancı Köyü’nde sıbyan mektebi öğretmenliği, Türk Hava Kurumu’nda katiplik, belediyede katiplik yaptı. Nisan 1939’da Hatay hükümetini devirdiği iddiasıyla tutuklanarak Antakya’ya götürüldü; ölüm cezasına çarptırıldı; İki ay sonra beraat etti.
1940 yılında İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Yüksek Okulu’na burslu olarak kabul edildi ve bu kurumda 2 yıl eğitim gördü. 1941 yılından itibaren İnsan, Yücel, Gün, Ayın Bibliografyası dergilerinde makaleler yayınlamaya başladı.
Elazığ Lisesi’nde öğretmenlik yapıyor 1942’de Elazığ Lisesi’ne Fransızca öğretmenliğine atandı; Elazığ’a gitmeden hemen önce öğretmen Fevziye Menteşeoğlu ile tanışıp evlendi.
Her iki gözündeki yüksek miyopluk nedeniyle askerlikten muaf olan Meriç, Balzac’ın Altın Gözlü Kız romanının ilk çevirisini 1943’te yayımladı.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ’NDE OKUTMANLIK YILLARI
Öğretmen eşinin tayininin Elazığ’a çıkmaması ve çiftin bu şehirde iki çocuk kaybedip ancak İstanbul’da doğum yapabileceğinin anlaşılması üzerine 1945’te Elazığ’daki öğretmenlik görevinden ayrılıp İstanbul’a gitti.
1945’te oğlu Mahmut Ali, ertesi yıl ise kızı Ümit dünyaya geldi. 1946’da İstanbul Üniversitesi’nde Fransızca okutman olarak göreve başlayan Meriç, 1974’te emekli oluncaya kadar Fransızca okutmanlığı sürdürdü.
bu arada bir yıl kadar Yirminci Asır dergisinde yazılar yayımladı (1947). Victor Hugo’nun Hernani adlı piyesini manzum olarak tercüme etti (1948); Işık Lisesi’de Fransızca dersleri verdi (1952-1954).
38 YAŞINDA GÖRME YETİSİNİ KAYBETTİ
1954 yılının bahar aylarında bir kaza sonucu gözlerini tamamen yitirince birkaç başarısız göz ameliyatının ardından 1955’te vapurla tek başına Marsilya’ya, oradan Paris’e gitti.
6 aylık tedavi başarılı sonuç vermeyince yurda döndü. Görme yetisini tamamen yitirdiğinden dolayı bir süre bunalıma girdi ancak çevresindekilerin yardımıyla yeniden okuyup yazmaya başladı.
ÜRETKEN YAZARLIK DÖNEMİ BAŞLADI
Görme yetisini yitirdikten sonra yazarlık hayatının en üretken çağı başladı. Çevresindekilere okuttuğu Fransızca ve İngilizce metinleri sözlü olarak çevirdi ve yardımcılarına yazdırdı.
Basılmamış olan bir Fransızca grameri hazırladı. Dikte etmek suretiyle makaleler yazmaya devam etti. 1963’ten itibaren Edebiyat Fakültesi’nin Sosyoloji bölümünde sosyoloji ve kültür tarihi dersleri verdi; bu dersleri emekliliğine kadar sürdürdü.
Aralıklarla 20 yıl sürdürdüğü günlüklere 1963 yılında başladı. İlk telif kitabı “Hint Edebiyatı” 1964’te yayımlandı. Bir dünya edebiyatı yazma düşüncesiyle yola çıkan Meriç, İran edebiyatı ile işe başlamış ama sonra Hint edebiyatına yönelmişti.
Doğu medeniyetlerine karşı olan önyargıları yıkmayı amaçlayan ve 4 yıllık bir çalışmanın sonucu olarak ortaya çıkan eser, “Bir Dünya’nın Eşiğinde” başlığıyla iki kez daha basıldı.
Hint Edebiyatı’ndan sonra Batı düşüncesinin önemli bir yönünü aydınlatmayı amaçladı. Bu düşünceyle sosyalizmin temelini atan ve sosyolojinin kurucusu olan Saint Simon hakkında bir eser kaleme aldı ancak basacak yayınevi bulmakta zorlandı.
Eser, 1967’de Can Yayınları tarafından basıldı. 1965-1973 yılları arasında çeşitli dergilerde yazıları ve çevirileri yayımlandı. Hisar dergisinde “Fildişi Kuleden” başlığı ile sürekli denemeler yazdı.
İstanbul Üniversitesi Fransızca okutmanlığından emekli oldu ve yılların birikimini kitaplaştırmaya girişti. O yıl, Türkiye Millî Kültür Vakfı’ndan fikir dalında ödül aldı.
“Bana öyle geliyor ki, hayat denen mülâkata bu kitabı yazmak için geldim.” dediği “Bu Ülke” adlı kitabını 1976’da yayımladı. Kitap, onun çeşitli fikir, kültür ve edebiyat meselelerine dair aforizmalarından oluşur.
Aynı yıl, medeniyet kavramını tartıştığı “Umran’dan Uygarlığa” adlı eseri yayımlandı. 1978-1984 yıllarında çoğu Kubbealtı’nda olmak üzere konferanslar veren Meriç, 1980’de br edebiyat tarihi ve düşünce tarihi niteliği taşıyan “Kırk Ambar” adlı eseri Türkiye Milli Kültür Vakfı Ödülü’ne layık görüldü.
1981’de Ankara Yazarlar Birliği tarafından “Yılın Yazarı” seçildi. 1981’de basılan yarı derleme, yarı telif Bir Facianın Hikâyesi’nde yakın tarihin yeni bir muhasebesini yaptı.
kayank:
https://www.haber7.com/biyografi/haber/3109956-cemil-meric-kimdir-cemil-mericin-bilinmeyen-hayati
