Sırrı Süreyya Önder (d. 7 Temmuz 1962), Türk yönetmen, oyuncu, senarist, köşe yazarı ve politikacıdır.
Sırrı Süreyya Önder (d. 7 Temmuz 1962), Türk yönetmen, oyuncu, senarist, köşe yazarı ve politikacıdır. 2011’de Barış ve Demokrasi Partisi’nin (BDP) desteklediği bağımsız bir milletvekili olarak meclise girdi. Daha sonra Kürt kökenli olmamasına rağmen partiye katıldı. 2014 belediye seçimlerinde BDP’nin kardeş partisi Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) İstanbul belediye başkan adayı olarak 412.875 oyla (%4.83) üçüncü sırada yarıştı. 7 Haziran 2015 genel seçimlerinde Ankara İli 1. seçim ilçesi milletvekili seçildi.
Önder, 7 Temmuz 1962’de Adıyaman’da (Türkiye’de Kürtlerin çoğunlukta olduğu bir şehir) 1960’larda Behice Boran’ın Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) taşra teşkilatının kurucusu ve lideri olan berber bir babanın çocuğu olarak dünyaya geldi. Önder sekiz yaşındayken babası sirozdan öldü. Annesi, onunla ve dört küçük kardeşiyle birlikte anneannesinin büyükbabasının evine taşındı. Ailesini geçindirmek için henüz okuldayken bir fotoğraf dükkanında çırak olarak çalışmaya başladı ve bu, lise onuncu sınıfa kadar devam etti.
Önder on altı yaşında Ulusal Sıtmayı Yok Etme Programı’nda çalışarak daha fazla para kazanmaya başladı. Sendikal hareketin içinde yer aldı ve bu onun kovulmasına neden oldu. Kendi lastik tamirhanesinde kısa bir süre kaldıktan sonra kırsal kesimde insanların kimlik belgeleri için fotoğraflarını çekerek geçimini sağladı.
1980’de Önder, siyaset bilimi okumak için Ankara Üniversitesi’ne girdi. İkinci döneminde, 12 Eylül 1980’de hükümeti deviren askeri cuntayı protesto etmek için siyasi bir öğrenci hareketine katıldı. Tutuklandı ve yasadışı örgüt üyeliği suçlamasıyla on iki yıl hapis cezasına çarptırıldı. Mamak, Ulucanlar, Haymana gibi cezaevlerinde aşırı kalabalık koğuşlarda tutuldu.
Önder’in 2013 Taksim Gezi Parkı protestolarına karıştığı ve biber gazı fişeğinin isabet etmesi sonucu hastaneye kaldırıldığı bildirildi.28 Şubat 2015’te Dolmabahçe Mutabakatı’na yol açan Öcalan ile Türk Hükümeti arasında diyalogu kolaylaştıran HDP’li siyasetçilerden oluşan bir heyetin parçasıydı. Önder, 2013 yılında Newroz kutlamaları sırasında yaptığı konuşma nedeniyle 3 Aralık 2018’de 43 ay hapis cezasına çarptırıldı. 6 Aralık 2018’de Kocaeli’de cezaevine girdi.
Önder, bir gün önce Anayasa Mahkemesi’nin ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar vermesi üzerine 4 Ekim 2019’da serbest bırakıldı. 17 Mart 2021’de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin, Önder ve 686 HDP’liye 5 yıl siyaset yasağı ve HDP’nin kapatılması talebiyle Anayasa Mahkemesi’ne dava açtı.
Sırrı Süreyya Önder, 1962 yılında Adıyaman’da doğdu. HDP’deki siyaseti nedeniyle Kürt olduğu düşünülse de aslında Türkmen kökenli bir Türk’tür. Sırrı Süreyya Önder’in babasının adı Ziya, annesinin adı Zeliha’dır. Babası o 8 yaşındayken öldü. 4 kardeşi var. Çocukluğunda amcasının fotoğraf dükkanında çırak olarak çalıştı.
16 yaşından sonra Sıtma Kontrol Kurumu’nda mevsimlik işçi olarak çalıştı ve bir lastik tamirhanesi açtı. Adıyaman Lisesi’nde okudu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesini kazanarak Ankara’ya gitti. Ancak 2. Sınıftan sonra devam etmedi. İnşaatlarda marley işçisi olarak çalıştı.
Sırrı Süreyya Önder, Adıyamanlı bir arkadaşının yazlık evinde tanıştığı eşiyle 1991 yılında Şile’de evlendi. Bir çocuğu oldu. Ama dört yıl sonra boşandılar. Sırrı Süreyya Önder’in tek kızı olan Ceren Önder 1992 yılında dünyaya geldi. 2015 yılında Emre Abay ile dünyaevine girdi. Sırrı Süreyya Önder’in damadı Emre Abay, Serdar Erener’in Alamet-i Farika reklam ajansında ve Cem Boyner’in Morhipo sitesinde çalışıyor.
12 Eylül darbesi olduğunda tutuklandı ve 12 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Yedi yıl çeşitli cezaevlerinde hapsedildi. 1987 yılında cezaevinden çıktı. Önce memleketine gitti, sonra iş için İstanbul’a geldi, bir şirkette tır şoförü olarak çalıştı. Bu iş bir buçuk yıl sürdü. Kendi kamyonunu aldı ve çalışmaya çalıştı.
Türkiye’den Kazakistan’a; Adıyaman’dan bir arkadaşına gitti. İnşaatta çalıştı. 1990’ların ortalarında hapishaneden bir arkadaşının tavsiyesi üzerine Ukrayna’ya taşındı. Sonra Moskova’ya gitti. O her zaman bir inşaat işçisi olmuştur. Yaklaşık üç yıl sürdü. Ankaralı arkadaşı gazeteci Tuncay Özkan’ın daveti üzerine İstanbul’a dönerek Kanaltürk binasının inşaatının başında yer aldı.
