Türkiye’nin savunma tedarik ajansı, ABD yaptırımlarına rağmen anlaşmalar yapmaya devam ediyor.
Geçen yıl ABD tarafından yaptırım uygulanan Türkiye’nin en üst düzey savunma tedarik kurumu, Amerikan yaptırımlarını aşmak ve dünyaya ajansın kendisinin bir parya olarak kınanmasına izin vermeyeceğini göstermek amacıyla üçüncü ülkelerle anlaşmalar yapmaya devam ediyor.
ABD, Aralık 2020’de Savunma Sanayii Başkanlığı’nı (Savunma Sanayii Başkentliği, SSB) yaptırıma tabi bir kurum olarak belirlediğinden, Türkiye birçok ülkeyi SSB ile işbirliği anlaşmaları imzalamaya ikna etmeyi başardı. Anlaşmalar, SSB’nin hala yaptırımlar altında faaliyet gösterebileceğini ve yine ABD tarafından yaptırım uygulanan üst düzey SSB yetkililerinin silah ve savunma anlaşmaları müzakere edebileceğini göstermek için tasarlanmış gibi görünüyor.
SSB’nin en son imzaladığı anlaşma, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ekim 2021’de resmi bir ziyaret için hükümet yetkilileri ve iş adamlarından oluşan bir heyete başkanlık ettiği Nijerya ile oldu. SSB Başkanı İsmail Demir, Nijerya Dışişleri ile ikili savunma sanayi işbirliği anlaşmasını imzaladı.
ABD, Rusya’nın ana silah ihracat kuruluşu Rosoboronexport’tan (ROE) 2,5 milyar dolarlık bir anlaşma olan Rus S-400 uzun menzilli füzeleri satın alması nedeniyle SSB ve üst düzey yetkililerine yaptırım uyguladı. ABD, Türkiye’nin kasten Rusya ile önemli bir işlem yaptığını ve bu nedenle Amerika’nın Düşmanlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Çıkma Yasası (CAATSA) kapsamında yaptırımlara tabi olduğunu belirtti.
ABD, yaptırımların bir parçası olarak Demir ve diğer üç SSB yetkilisini de atadı: SSB’nin başkan yardımcısı Faruk Yiğit; SSB Hava Savunma ve Uzay Dairesi Başkanı Serhat Gençoğlu; ve SSB Bölgesel Hava Savunma Sistemleri Müdürlüğü program yöneticisi Mustafa Alper Deniz. Türkiye daha önce, Erdoğan hükümetinin 1,4 milyar dolar yatırım yaptığı ve 11 milyar dolarlık ihracat geliri elde etmesini beklediği küresel F-35 Müşterek Taarruz Uçağı konsorsiyumundan çıkarılmıştı.
SSB’ye yönelik yaptırımlar, Türk kuruluşuna devredilen herhangi bir mal veya teknoloji için kredi, kredi ve ABD ihracat lisansı ve yetkilerinin yanı sıra herhangi bir 12 aylık dönemde ABD finans kuruluşlarından 10 milyon dolardan fazla kredi veya kredi verilmesini yasaklıyor. ABD hükümeti ayrıca SSB ile herhangi bir üçüncü taraf ilişkisine karşı çıkacak ve uluslararası finans kurumları tarafından SSB’ye verilmesi muhtemel herhangi bir krediyi engellemeye çalışacaktı.
ABD, Nisan 2021’de SSB’ye yaptırım uygulamaya başlarken, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve SSB başkanı Demir, kısıtlamaların Türk askeri ve savunma sanayisini daha fazla yerli silah ve savunma malzemesi üretmeye ve dünya çapında daha fazla ihracat yapmaya motive edeceğini iddia ederek onları görmezden geldi.
Yine de, ABD yaptırımlarının etkileri konusunda endişelenen Türk hükümeti, SSB’yi desteklemek için çabaladı. Karadağ ile 17 Kasım 2017’de imzalanan savunma sanayi işbirliği anlaşması, hükümetin üzerinde üç yıldır oturmasına rağmen onay için meclise koştu. Anlaşma, ilgili meclis komisyonunda hızlandırılmış müzakerelerde onaylandı ve genel kurul tarafından kabul edilerek 20 Şubat 2021’de yürürlüğe girdi.
Bunu, 23 Mart 2020’de SSB’nin Özbekistan ile arabuluculuğu yaptığı bir başka uluslararası anlaşma izledi. Anlaşma, Özbekistan Cumhuriyeti Savunma Sanayii Devlet Komitesi Başkanı Demir ve Oybek İsmailov tarafından imzalandı. Anlaşma şu anda TBMM’de onay bekliyor. Ağustos 2021’de Demir, Irak Askeri Sanayileşme Kurulu Başkanı Mohamed Saheb Al-Daraji ile İstanbul’da bir savunma sanayi işbirliği anlaşması imzaladı.
Erdoğan hükümetinin, yaptırıma tabi SSB’yi içeren savunma sanayii işbirliği anlaşmalarını teşvik etmek için müzakerelerde salladığı havuç, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın damadına ait bir şirket tarafından üretilen Türk yapımı silahlı insansız hava araçlarının olası satışıdır. Türk savunma teknolojisi şirketi Baykar, Bayraktar TB2 silahlı insansız hava araçlarını Azerbaycan, Ukrayna, Katar ve Libya’ya sattı.
SSB ile yakın işbirliği içinde çalışan şirket, birçok ülke tarafından da yaptırımlara maruz kaldı. Kanada, 2020’de askıya alındı ve daha sonra, Kanada drone teknolojisinin çatışmalarda kullanılmak üzere yanlış yönlendirildiğini tespit eden bir soruşturmanın ardından Türkiye’ye askeri silah ihracatını engelledi. Bayraktar insansız hava araçları ayrıca, Dışişleri Bakanlığı’na ABD drone teknolojisinin Türkiye’ye ihracat lisanslarını Ağustos 2021’de askıya almaya çağıran düzinelerce ABD’li milletvekilini de ilgilendiriyor ve Türkiye’nin drone programlarının dünyanın birçok yerinde istikrarsızlaştırıcı rolüne ilişkin resmi bir soruşturma başlatılıyor.
Türkiye, yaptırımlara rağmen Rusya’dan silah almaya devam etme sözü verdi ve ikinci parti S-400 füzelerinin satışı için görüşmelerde bulunduğu bildiriliyor. Erdoğan hükümeti, ABD’den F-16 satın alma ve modernize etme görüşmeleri başarısız olursa, eski F-16 filosunun yerine Rus savaş uçakları satın alma fikrini de besledi.
