Türkiye’nin borcu cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin uygulanmasından beri 3 yılda yüzde 109 arttı ;Muhalefet parlamenter sisteme dönülmesini talep etti. Türkiye’nin cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçtiği 2018’in sonlarından bu yana keskin döviz kuru dalgalanmaları ülkeyi ekonomik olarak zorladı ve hükümet ve özel sektör borcu önemli ölçüde arttı. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, meclis, cumhurbaşkanlığı, yargı, bakanlıklar gibi kurumların harcamalarını içeren merkezi yönetimin borcu 3 yılda yüzde 109 arttı.
Resmi verilere göre, başkanlık sistemine geçiş tarihi olan Haziran 2018’de merkezi yönetim borcu 969 milyar 940 milyon TL seviyesindeydi.
O dönemde Türkiye’nin toplam merkezi yönetim borcunun yüzde 42’si (409 milyar TL) idi. Başkanlık sistemine geçişin ardından ekonomik olarak istikrarsız bir dönemden geçen Türkiye’de yaklaşık 3 yıl sonra, Haziran 2021 istatistiklerine baktığımızda toplam Türk devlet borcu 2 trilyon 26 milyar 802 milyon liraya yükseldi.
Verilere göre bu borcun yüzde 58,3’ü döviz, yüzde 41,7’si Türk lirası cinsinden. Bu borcun 1 trilyon 82 milyar 600 milyon TL’si iç borç, 105,2 milyar doları dış borç olarak muhasebeleştirildi. Haziran 2021 verilerine bakıldığında Türkiye’nin merkezi yönetim borcu ülke milli gelirinin %35,9’una tekabül ediyor. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin 24 Haziran 2018’de yapılan genel seçimlerin ardından uygulamaya konması dikkat çekicidir. Yeni sistemle birçok alanda değişimlere sahne olan Türkiye’de ekonomik istikrarsızlık en büyük sorunlardan biridir.
Türk özel sektörünün yurt dışından sağladığı kredilerin toplam borcu geçen yıl sonuna göre 486 milyon dolar artarak geçtiğimiz Haziran ayı sonunda 174 milyar dolara ulaştı. 2020 yılsonuna göre uzun vadeli kredilerin borcunun 686 milyon dolar arttığı, kısa vadeli kredilerin (ticari krediler hariç) borcunun ise 200 milyon dolar azalarak 9,5 milyar dolara düştüğü kaydedildi.
Aynı dönemde banka dışı finans kuruluşlarına kredi şeklinde verilen krediler 716 milyon dolar azalırken, tahvil stoğu 2 milyon dolar azalarak 2,3 milyar dolar oldu. Söz konusu dönemde, finansal olmayan kuruluşlara kredi şeklinde verilen kredilerin 3 milyar dolar arttığı, tahvil stokunun ise 1,9 milyar dolar artarak 9,6 milyar dolara yükseldiği kaydedildi. Kısa vadeli kredi borcunda ise, kredi şeklindeki banka kredileri 2020 yılsonuna göre 387 milyon dolar azalarak 6,2 milyar dolar olurken, finans dışı kuruluşlara kredi şeklinde verilen krediler 20 milyon dolar azalarak 1,3 milyar dolar oldu.
