Yusuf Atılgan (27 Haziran 1921, Manisa – 9 Ekim 1989, İstanbul), Türk yazar ve öğretmen. Türk edebiyatının ve Türk romanının modernist bir düzleme geçtiği 1950-1980 yılları arasında yazdı.
Yusuf Atılgan (27 Haziran 1921, Manisa – 9 Ekim 1989, İstanbul), Türk yazar ve öğretmen. Türk edebiyatının ve Türk romanının modernist bir düzleme geçtiği 1950-1980 yılları arasında yazdı. Bu dönemin ilk modernist Türk yazarlarından biridir.
Atılgan, 1921 yılında Manisa’da doğdu. Manisa’nın Yunan işgali ile (Eylül 1922) ailesi yaşadıkları dağlık bölgeden Hacırahmanlı’ya göç etti. Atılgan Necâti Bey İlkokulu ve Balıkesir Lisesi’ni bitirdikten sonra İstanbul’a giderek İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne girdi. Burada Ahmet Hamdi Tanpınar, Reşid Rahmeti Arat, Ali Nihat Tarlan, Ragıp Hulusi Özdem, Halide Edib Adıvar gibi isimlerin öğrencisi oldu.
Atılgan, üniversite yıllarında solcu öğrenci hareketlerine katıldığı için bir süre hapis yattı. Daha sonra bitirme tezini tamamlayarak mezun oldu. Akşehir’de Maltepe Askeri Lisesi’nde bir yıl edebiyat öğretmenliği yaptıktan sonra Hacırahmanlı köyüne döndü (1946).
Babasının ölümünden sonra çiftlik işi ona kaldı. 1949’da evlendi ve 3 yıl sonra köydeki işini bırakıp edebiyata yöneldi. 1954 yılında “Ziya Atılgan” ve “Nevzat Çorum” mahlaslarıyla yazdığı iki öyküyle Tercüman’ın öykü yarışmasına katıldı. Bu yarışmada “Evdeki” adlı öyküsüyle birinci, “Kümenin Ötesinde” adlı öyküsüyle yedinci oldu. Kendisiyle özdeşleşen Aylak Adam (1958) ile Yunus Nadi Roman Ödülü’nde de ikincilik kazandı. Bu süreçte yaygın olarak tanınmaya başladı.
Daha sonra Varlık ve a Dergisi’nde öykü alanındaki yetkinliğini gösterdi. 1973’te ikinci romanı Anayurt Oteli’ni yayımladı. Geçim sıkıntısı çekerken tiyatro oyuncusu Serpil Gence ile ikinci kez evlendi (1974). Ayrıca çeşitli yayınevlerinde düzeltmenlik yaptığı dönemde çeviriler de yaptı. 1987 yılında Anayurt Otel’in Ömer Kavur tarafından sinemaya taşınması popülaritesini artırdı.
9 Ekim 1989’da Kanistan’da çalışırken geçirdiği bir dizi hastalıktan sonra kalp krizinden öldü. Moda Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından Bülbülderesi Mezarlığı’na defnedildi.
Atılgan, geride bıraktığı kısa külliyatla sonraki nesilleri etkilemeyi başardı. Reşat Nuri Güntekin’in “inceliği” (bkz. Miskinler Tekkesi) ilk romanında C. karakteriyle Aylak Adam’a geri dönüyor. Bu romanda insan ve şehir hayatı psikolojik bir yaklaşımla verilmiş, yabancılaşma, yalnızlık ve aile kavramları irdelenmiştir. Bunu bir isyan olarak görenler var ve bir başka kült roman olan Tutunamayanlar ile aynı kefeye koymak mümkün.
Anayurt Otel’deki Zebercet karakteri, yaşadığı anı anlamlandırmaya çalışan bir insan tipolojisi örneğidir. Bu yorum, “neden ve neden yaşıyorum” sorusuyla yalnızlık, aşk ve cinsellik ekseninde gerçekleşir.
Yazar bu kez Kanistan’da doğduğu döneme ve coğrafyaya geri döner. Kendi hayatından izler taşıyan ve ölümüyle yarım kalan bu romanda, yaşadığı dönemin havasını olaylar, mekanlar ve yerel lehçelerle yansıtmaya çalışır.
Yazarın eserlerinin telif haklarının Yapı Kredi Yayınları’ndan Can Yayınları’na devredilmesinin ardından Atılgan’ın el yazısı notlar, şiirler, çeviriler ve dergilere bırakılmış öykü örneklerinden oluşan “Sen Rahat Yaşarsın” adlı eseri yayımlandı. Kitapta ayrıca yazarın yok ettiği Eşek Sırtında Saksağan adlı roman denemesinin giriş bölümü de bulunmaktadır.
