Fatma Aliye Hanım Hayatı!

Fatma Aliye Hanım Hayatı!

Fatma Aliye Topuz (9 Ekim 1862 – 13 Temmuz 1936), genellikle kısaca Fatma Aliye veya Fatma Aliye Hanım olarak bilinir, bir Türk romancı, köşe yazarı, deneme yazarı, kadın hakları aktivisti ve insancıldı.

Fatma Aliye

Fatma Aliye Topuz (9 Ekim 1862 – 13 Temmuz 1936), genellikle kısaca Fatma Aliye veya Fatma Aliye Hanım olarak bilinir, bir Türk romancı, köşe yazarı, deneme yazarı, kadın hakları aktivisti ve insancıldı.

Türk kadın yazar Zafer Hanım’ın 1877’de daha önce yayımlanmış bir romanı olmasına rağmen, tek romanı o kaldığı için Fatma Aliye Hanım beş romanıyla edebiyat çevreleri tarafından Türk edebiyatının ve İslam dünyasının ilk kadın romancısı olarak kabul edilir.

Fatma Aliye, 9 Ekim 1862’de İstanbul’da doğdu. Osmanlı’nın önde gelen devlet memuru, ünlü tarihçi ve bürokrat Ahmed Cevdet Paşa (1822-1895) ile eşi Adviye Rabia Hanım’ın ikinci çocuğuydu. Ali Sedat abisi ve Emine Semiye abisi olmak üzere iki kardeşi vardı.

Babasının Mısır’a ve daha sonra Yunanistan’a Wali (vilayet valisi) görevi nedeniyle, 1866’dan 1868’e kadar üç yıl Halep’te ve 1875’te Janina’da altı ay geçirdi. 1878’de babasının tayin edildiği Şam’da ailesiyle birlikte dokuz ay kaldı.

Fatma Aliye evde gayri resmi olarak eğitim gördü, çünkü o zamanlar kadınların eğitiminde yasal bir kısıtlama olmamasına rağmen kızların örgün sınıflara kaydolması yaygın değildi. Entelektüel merakı sayesinde Arapça ve Fransızca’da yüksek düzeyde yeterlilik kazandı.

1879’da, on yedi yaşındayken babası, Sultan II. Abdülhamid’in yaverlerinden ve kahraman Gazi Osman Paşa’nın yeğeni olan binbaşı (Osmanlıca: Kolağası) Mehmet Faik Bey ile evlenmesini ayarladı. Plevna Kuşatması (1877). Dört kızı doğurdu: Hatice (1880 doğumlu), Ayşe (1884 doğumlu), Nimet (1900 doğumlu) ve Zübeyde İsmet (1901 doğumlu).

Kocası, entelektüel olarak ondan daha az donanımlı bir insandı ve evliliklerinin ilk yıllarında yabancı dillerde roman okumasına izin vermedi. Edebiyata ilk adımını 1889’da Georges Ohnet’in Volonté adlı romanının Fransızca’dan Türkçe’ye Meram adıyla, evliliğinden on yıl sonra kocasının izniyle çevrilmesiyle atmıştır. Kitap, “Bir Hanım” mahlasıyla yayımlandı.

Ünlü yazar Ahmet Mithat ondan o kadar etkilenmişti ki Tercüman-ı Hakikat gazetesinde onu fahri kızı ilan etti. Fatma Aliye babasının da ilgisini çekmiş, ona ders vermiş ve fikir alışverişinde bulunmuştur. İlk çevirisinden sonra ardıl çevirilerinde “Mütercime-i Meram” mahlasını kullandı.

Fatma Aliye

1894’te Ahmet Mithat Efendi ile birlikte Hayal ve Hakikat romanını yazdı. Erkek karakter için pasajlar Ahmet Mithat tarafından kaleme alınırken, kadın kahraman için pasajlar yazdı. Eser, “Bir Kadın ve Ahmet Mithat” (“Bir Kadın ve Ahmet Mithat”) ile imzalanmıştır. Bu romanın ardından iki yazar birbirleriyle uzun süredir mektuplaşarak, daha sonra Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yayımlandı.

Fatma Aliye, bir kadının ilk aşkını unutamayacağı inancını çürütmeye çalıştığı ilk romanı Muhazarat’ı 1892’de gerçek adıyla yayınladı. Tüm Osmanlı İmparatorluğu’nda bir kadın tarafından yazılan ilk romandı. Kitap 1908’de yeniden basıldı.

1899’da yayınlanan üçüncü romanı Udi (“Ud Çalan”), Fatma Aliye’nin Halep’te tanıştığı bir kadın udiyi anlatır. Bu romanda mutsuz bir evliliği olan Bedia’nın hayat hikayesini sade bir dille anlatır.[8][9] Ünlü romancı Reşat Nuri Güntekin, edebiyata ilgisini çeken en önemli eserlerden biri olarak Udi’den bahseder.

Diğer romanları ise Raf’et (1898), Enin (1910) (“İnlem”) ve Levaih-i Hayat (“Hayattan Sahneler”)’dir. Eserlerinde evlilik, eşler arası uyum, aşk ve sevgi, görücü usulü evliliklere aykırılığın azaltılmasının önemi konularını işlemiştir. Ayrıca bireyciliği ana tema olarak seçmiş, bir erkeğe ihtiyaç duymadan çalışan ve kendi parasını kazanan bağımsız ve kendine güvenen kahramanlar yaratmıştır.

1893’te Ahmet Mithat’ın Fatma Aliye’nin mektuplarından oluşan Bir Muharrire-i Osmaniye’nin Neşeti (“Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu”) adlı kitabının yayımlanmasıyla şöhreti arttı. Bu mektuplarda hiç bitmeyen öğrenme hevesini dile getiriyor.

Nisvan-ı İslâm adlı denemesi, Olga Lebedeva tarafından Fransızcaya Les femmes muselmannes adıyla ve ayrıca Arapçaya, Udi adlı romanı da Fransızcaya çevrildi. Bir Fransız gazetesinde yayınlanan ve Fransız Émile Julliard’ın “Doğunun ve Batının Kadınları” adlı kitabına yönelik eleştirisi Paris’te büyük ilgi gördü.

Uluslararası alanda da tanınan, çalışmaları Amerika Birleşik Devletleri Chicago’daki 1893 Dünya Kolomb Sergisi kütüphanesinde sergilendi ve fuardaki Kadın Kütüphanesi kataloğunda listelendi. Meşrutiyet dönemine kadar öne çıkmasına rağmen zamanla unutulmaya yüz tutmuştur.

1914’te babasını siyasi saldırılara karşı savunmak için Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı (“Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı”) adlı kitabını yayınladı. Bu eserinde Meşrutiyet sonrası siyaset sahnesini ortaya koymayı amaçlamıştır. Ancak, resmi tarih teziyle olan tartışması, kitabın literatürden çıkarılmasına yol açtı.

editor, author
Ben Türkiye'nin iç meseleleriyle ilgilenen bir yazar ve gazeteciyim.

İlgili Makaleler

Send this to a friend